Η φράση «Πρόσεξε το σαν τα μάτια σου» χρησιμοποιείται πολύ συχνά στην καθημερινότητά μας, ενώ και ποιος δεν την έχει ακούσει από το στόμα της μητέρας του. Μέσα της κρύβει μια μεγάλη αλήθεια, που δεν είναι άλλη από αυτήν: πως τα μάτια μας είναι το πιο ευαίσθητο και πολύτιμο όργανο του σώματός μας και θα πρέπει να μεριμνούμε για την καλή κατάστασή του.
Έρευνες ήδη από το 1999, έχουν καταδείξει μια αύξηση του αριθμού των ατόμων που πάσχουν από μια ύπουλη οφθαλμολογική νόσο, τη λεγόμενη ηλιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Στην Ευρώπη περίπου 67 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από αυτήν, με αριθμό που αναμένεται να αυξηθεί κατά 15% έως το 2050, γεγονός που πολλοί υποστηρίζουν πως οφείλεται στο μεγαλύτερο ποσοστό γερασμένου πληθυσμού, στην αυξημένη κατανάλωση fast food, στην παχυσαρκία, στις καρδιαγγειακές νόσους καθώς και την ολοένα και μεγαλύτερη έκθεση στην πιο επιβλαβή υπεριώδη ακτινοβολία.
Η ηλιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) είναι η εκφυλιστική πάθηση που προσβάλλει την ωχρά κηλίδα του οφθαλμού, η οποία αποτελεί το κέντρο της ευκρινούς όρασης και της αντίληψης των χρωμάτων στα μάτια μας. Σταδιακά, η κεντρική όραση του ασθενούς θολώνει, με αποτέλεσμα λειτουργίες όπως το διάβασμα, η οδήγηση, η αναγνώριση προσώπων και τελικά πλήθος καθημερινών δραστηριοτήτων να καθίστανται ολοένα και πιο δύσκολες, εξηγεί ο χειρουργός οφθαλμίατρος Αθανάσιος Κούτουλας. Η νόσος κυρίως προσβάλλει άτομα άνω των 60 ετών και σπανιότατα συναντάται σε άτομα μικρότερα των 50 ετών, ενώ διακρίνεται σε δυο τύπους: την ξηρά (μη νεοαγγειακή ή μη εξιδρωματική) και την υγρή (νεοαγγειακή ή εξιδρωματική). Σύμφωνα με μελέτες, οι 8 στους 10 ασθενείς με την παραπάνω νόσο πάσχουν από τον ξηρό τύπο της.
Η ΗΕΩ είναι μία ύπουλη νόσος, που μπορεί να υποβόσκει σιωπηλά για χρόνια. Πολλοί ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται ότι πάσχουν έως ότου η νόσος έχει ήδη προχωρήσει πολύ και η όρασή τους έχει επιδεινωθεί σε μεγάλο βαθμό. Σε πρόσφατη μεγάλη μελέτη στην Ελλάδα ποσοστό 67% των ασθενών δεν γνώριζαν ότι πάσχουν από ΗΕΩ, σημειώνει ο κ. Κούτουλας.
Στη χώρα μας, η αναστρέψιμη απώλεια όρασης, η οποία προκαλείται από την ηλιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, αφορά κυρίως το 5% περίπου του πληθυσμού άνω των 65 ετών, ποσοστό που αυξάνεται στους ασθενείς ηλικίας 80 ετών και άνω. Επιπλέον, ασθενείς που πάσχουν στον έναν οφθαλμό από όψιμη ή μη προχωρημένη ΗΕΩ έχουν 50% πιθανότητα να εμφανίσουν την νόσο και στον έτερο οφθαλμό εντός μιας πενταετίας, παρατηρεί ο κ. Κούτουλας.
Τα αίτια της πάθησης δεν μπορούν να καθοριστούν με ακρίβεια, καθώς θεωρείται πως είναι αποτέλεσμα σύνθετης αλληλεπίδρασης μεταξύ γενετικών, περιβαλλοντικών και σχετιζόμενων με τον τρόπο ζωής παραγόντων. Για παράδειγμα, οι πιθανότητες εμφάνισης της νόσου είναι τριπλάσιες λόγω κληρονομικότητας -όταν μάλιστα πρόκειται για συγγενείς πρώτου βαθμού- ενώ διπλάσιες για τους καπνιστές. Ακόμη, μια χειρουργική επέμβαση καταρράκτη και η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία συγκαταλέγονται στους παράγοντες αύξησης του κινδύνου. Τέλος, η υπέρταση, η καρδιαγγειακή νόσος και η υψηλή χοληστερίνη καθώς και μια διατροφή υψηλή σε κορεσμένα λίπη όπως σε κρέας, βούτυρο, junk food κ.λπ. είναι πολύ πιθανό να παίζουν ρόλο.
Για τη διάγνωση της, ο οφθαλμίατρος εξετάζει αρχικά την οπτική οξύτητα, τη χρωματική αντίληψη και την ευαισθησία στην αντίθεση. Έπειτα, ακολουθεί ο έλεγχος με πίνακα Amsler και η βυθοσκόπηση. Ανάλογα με τα ευρήματα διενεργούνται κατά περίπτωση περαιτέρω εξετάσεις όπως: OCT (οπτική τομογραφία συνοχής), φλουοροαγγειογραφία ή OCT αγγειογραφία, αγγειογραφία με πράσινο ινδοκυανίνης και απεικόνιση ευρέος πεδίου.
Υπάρχει όμως θεραπεία για αυτή την επικίνδυνη νόσο;
Όσον αφορά το κομμάτι της θεραπείας, αυτό διαφοροποιείται ανάλογα με τον τύπο της νόσου. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, η ηλιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, διαχωρίζεται σε δυο τύπους: την ξηρά και την υγρή.
Για τον πρώτο τύπο, ασθενείς άνω των 55 ετών, στους οποίους γίνεται λόγος για ευρήματα υψηλού κινδύνου μετά από συγκεκριμένα βυθοσκοπικά ευρήματα, μπορεί να τους ωφελήσει η λήψη αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων διατροφής που περιέχουν βιταμίνη C και Ε, λουτεΐνη, ζεαξανθίνη χαλκό και ψευδάργυρο, επισημαίνει ο κ. Κούτουλας. Από την άλλη, ασθενείς σε προχωρημένο στάδιο της νόσου με πολύ χαμηλή όραση μπορούν να δουν διαφορά, χρησιμοποιώντας βοηθήματα χαμηλής όρασης στην καθημερινότητά τους.
Παράλληλα, υπό εξέταση βρίσκονται πλήθος θεραπειών όπως η εφαρμογή παλμικού μη θερμικού laser, η υπαμφιβληστροειδική μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων, η ενδοϋαλοειδική έγχυση στεροειδών, η τοποθέτηση ενδοφθάλμιων τηλεσκοπίων κ.α.
Για τον δεύτερο τύπο, η θεραπεία ανάλογα με τον υπότυπο και κατά περίπτωση περιλαμβάνει άλλες μεθόδους όπως ενδοϋαλοειδικές εγχύσεις αντί–VEGF παραγόντων, φωτοδυναμική θεραπεία, ενδοϋαλοειδική έγχυση τριαμσινολόνης και σπανιότερα εφαρμογή Laser καθώς και έγχυση ανασυνδυασμένου ενεργοποιητή πλασμινογόνου (rtPA).
Ο κ. Κούτουλας πιστεύει πως η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση στη νόσο αυτή, μπορεί να οδηγήσει στην καλύτερη έκβαση της. Η πρώτη και η σημαντικότερη συμβουλή που δίνει στους πολίτες είναι να επισκέπτονται τακτικά τον οφθαλμίατρός τους για έλεγχο, ο οποίος θα πρέπει να περιλαμβάνει βυθοσκόπηση, ακόμη και χωρίς να αντιμετωπίζουν κάποιο σοβαρό πρόβλημα, τουλάχιστον 1 φορά κάθε έτος, ειδικότερα για ασθενείς 50 ετών και άνω.
«Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η ζωή μας άλλαξε σε μεγάλο βαθμό. Η άγνοια για την πρωτόγνωρη αυτή συνθήκη, η ελλιπής και πολλές φορές προβληματική ενημέρωση, ο φόβος και η επιφυλακτικότητα οδήγησαν πολλούς ασθενείς να παραμελήσουν την τακτική τους επίσκεψη στον οφθαλμίατρο» σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Κούτουλας.
Από εκεί και πέρα, η κατανάλωση πράσινων φυλλωδών λαχανικών, η προφύλαξη από την έκθεση στη βλαβερή υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου, η άσκηση, η διακοπή του καπνίσματος, η τακτική κατανάλωση λιπαρών ψαριών πλούσιων σε ω3 λιπαρά οξέα, η ρύθμιση των καρδιαγγειακών νοσημάτων και ο αυτοέλεγχος με πίνακα Amsler που παρέχεται από τον οφθαλμίατρο είναι επίσης συστάσεις που πιστεύει πως θα πρέπει να ακολουθήσουν τα άτομα, για να εξασφαλίσουν την υγεία των ματιών τους.
Οπότε είναι πολύ σημαντικό να μην παραλείψετε την επίσκεψή σας στον γιατρό σας και να την εντάξετε στο πρόγραμμα σας, γιατί τα μάτια μας θα πρέπει να τα προσέχουμε «σαν κόρη οφθαλμού».
Αγγελική Γεωργοπούλου
